30 Μάι Πώς να Μεταφέρουμε Δυσάρεστα Νέα σε Άτομα με Διανοητική Αναπηρία (ΔΑ)
Στη καθημερινή ζωή τα δυσάρεστα γεγονότα είναι αναπόφευκτα και οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κατά καιρούς αναλάβει το καθήκον να ανακοινώσουμε άσχημες εξελίξεις σε ανθρώπους του περιβάλλοντός μας η αντίστροφα να έχουμε υποδεχτεί τέτοιες ειδήσεις. Συμβαίνει ωστόσο η αναγγελία μιας είδησης που ο συνομιλητής μας θεωρεί δυσάρεστη να μην έχει για εμάς τη βαρύτητα που θα περίμενε. Η ήττα της ομάδας μας, ο θάνατος ενός διάσημου τραγουδιστή ή η αποτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις δεν επηρεάζει όλους τους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο. Οι άνθρωποι με ΔΑ μπορεί να αξιολογούν με διαφορετικό τρόπο τι είναι δυσάρεστο για επιπλέον λόγους, όπως γιατί είναι π.χ. επηρεασμένη η αντίληψη του χρόνου (και η είδηση «ο μπαμπάς θα μπει στο νοσοκομείο την επόμενη εβδομάδα» δεν τους πτοεί καθώς η κατανόηση του μέλλοντος μπορεί έχει τη προοπτική λίγων ωρών και δεν ανησυχούν για ό,τι την υπερβαίνει) ή υπολείπεται η ικανότητα για αφηρημένη σκέψη (και η συζήτηση για το ότι «η θεία διαγνώστηκε με άνοια και θα χάνει σταδιακά την ικανότητα να αναγνωρίζει οικείους» δε βιώνεται ως ενοχλητική). Αντίθετα η είδηση ότι ακυρώθηκε ο απογευματινός περίπατος μπορεί να λειτουργήσει πολύ αποδιοργανωτικά και να προκαλέσει βαθιά λύπη σε ανθρώπους με ΔΑ.
Η αναγγελία ειδήσεων που θεωρούμε δυσάρεστες σε άτομα με ΔΑ ακόμα κι αν δε διαφέρει ριζικά από ό,τι στους υπόλοιπους από εμάς, πρέπει ωστόσο να είναι προσαρμοσμένη στις διανοητικές τους ικανότητες, τις κοινωνικές δεξιότητες, την επικοινωνιακή τους επάρκεια και τις δυνατότητες υποστήριξης. Όταν συμβεί κάτι δυσάρεστο που κρίνετε απαραίτητο να ανακοινώσετε στους οικείους σας με ΔΑ μπορεί να βοηθήσει να λάβετε υπ ‘ όψη σας μερικές από τις παρακάτω προτροπές.
- Προετοιμάστε τις κατάλληλες συνθήκες (επιλέξτε κατάλληλο χώρο, σβήστε τη τηλεόραση, χαμηλώστε το τηλέφωνο, φροντίστε να μη είσαστε κουρασμένοι η συναισθηματικά φορτισμένοι).
- Προσπαθήστε να είναι παρόντες αγαπητά πρόσωπα, μέλη της οικογένειας, φροντιστές ή και το ίδιο το πρόσωπο που αφορούν τα άσχημα νέα (π.χ. αδελφός που παίρνει διαζύγιο).
- Φροντίστε να δείχνετε ήρεμοι, ψύχραιμοι, συγκεντρωμένοι και σταθεροί.
- Εξακριβώστε τι γνωρίζει το άτομο με ΔΑ και πόσα επιθυμεί να γνωρίζει (π.χ. για τη πρόγνωση της νόσου από την οποία πάσχει).
- Να είστε προετοιμασμένοι να ενημερώσετε για αυτό που τα άτομα με ΔΑ μπορούν να καταλάβουν και όχι αυτό που θα θέλατε να πείτε (π.χ. «δεν πήρα τη προαγωγή που περίμενα γιατί αδίκως προτιμήθηκε συνάδελφος με υποτιθέμενη μεγαλύτερη προϋπηρεσία»).
- Ξεκινήστε με μια μικρή εισαγωγή προειδοποιώντας ότι τα νέα που θα ακολουθήσουν δεν είναι ευχάριστα.
- Βεβαιώστε ότι έχετε κερδίσει τη προσοχή του συνομιλητή σας και σας ακούει με ενδιαφέρον.
- Να παρέχετε πληροφορίες βήμα-βήμα, κατά το δυνατόν σε μικρές και κατανοητές φράσεις. Χρησιμοποιήστε μικρές προτάσεις και εικόνες όπου αυτό κρίνεται χρήσιμο.
- Η υπερλεπτομερής πληροφόρηση και ανάλυση υποπεριπτώσεων πρέπει να αποφεύγεται (π.χ. ατυχής έκβαση χειρουργικής επέμβασης και βήματα που θα ακολουθήσουν ανάλογα με την ανταπόκριση τα επόμενα 24ωρα). Στις περισσότερες περιπτώσεις οφείλεται στη προσπάθειά μας να αποφύγουμε συναισθηματική εμπλοκή καταφεύγοντας στη παράθεση πληροφορίας.
- Ανταποκριθείτε αυθόρμητα και ειλικρινά σε οποιαδήποτε συναισθηματική αντίδραση (π.χ. κλάμα, θυμό ή και αδιαφορία). Να είστε προετοιμασμένοι και ανεκτικοί σε ασυνήθιστες αντιδράσεις. Η νοηματοδότηση της κακής είδησης διαφέρει σε ανθρώπους που έχουν ικανότητα διαφορετικών αξιολογήσεων.
- Είναι σκόπιμο η ανακοίνωση να γίνει από κάποιον που είναι εξοικειωμένος με άτομα με ΔΑ και την αντιληπτική τους ικανότητα, ώστε να προληφθεί η αμηχανία από το ότι η είδηση «τελείωσαν τα τσιγάρα σου» ενδέχεται να προσληφθεί με πιο άσχημο τρόπο από «είχε ατύχημα ο γείτονάς μας».
- Απαντήστε με σαφήνεια στα ερωτήματα που θα σας τεθούν και ενθαρρύνετε απορίες. Μη βιαστείτε να κλείσετε τη συζήτηση, βεβαιωθείτε πριν την έναρξή της πως έχετε αρκετό διαθέσιμο χρόνο.
- Διευκρινίστε ότι θα υπάρχει πολύ σύντομα κι άλλη συνάντηση για να συζητηθούν ερωτήματα που θα προκύψουν και προσδιορίστε τη στο άμεσο μέλλον. Παραμείνετε στο χώρο για αρκετό χρόνο μετά τη συζήτηση ακόμα κι αν ασχολείστε με άσχετα θέματα.
- Για τα περισσότερα άτομα με ΔΑ η ανακοίνωση κακών νέων είναι διαδικασία παρά στιγμή. Δώστε τους χρόνο να επεξεργαστούν τα νέα δεδομένα και να εξοικειωθούν με τις συνέπειές τους. Οι άνθρωποι με ΔΑ συχνά καταλαβαίνουν περισσότερα ή λιγότερα από όσα εμείς νομίζουμε και οι υποθέσεις μας επ’ αυτού δεν είναι πάντα επιτυχείς. Ακόμα κι αν μερικοί δε κατανοούν πλήρως τα γεγονότα αργά ή γρήγορα αντιλαμβάνονται τις συνέπειες (π.χ. «η γιαγιά δε θα μας επισκέπτεται τα Χριστούγεννα, επειδή δεν ζει πια»). Είμαστε για όσο χρόνο χρειαστεί σε εγρήγορση για να διαπραγματευτούμε τα επακόλουθα δυσάρεστων γεγονότων (π.χ. τροποποίηση προγράμματος, παροχή διευκρινήσεων).
- Προσπαθήστε να είστε κατά το δυνατόν υποστηρικτικοί βοηθώντας στη διαχείριση της πραγματικότητας που προκύπτει από την άσχημη εξέλιξη και ελαχιστοποιώντας τις συνέπειες (π.χ. «η λογοθεραπεύτρια σου είναι άρρωστη και δεν θα έρχεται σπίτι για 10 ημέρες. Αντί γι’ αυτό θα πηγαίνουμε περίπατο μαζί»).
Οι περισσότερες από τις παραπάνω συστάσεις δεν είναι πολύ διαφορετικές και για τους ανθρώπους που δεν έχουν ΔΑ. Η εμπειρία ότι καθένας από εμάς μπορεί να έχει διαφορετική αντίληψη για το τι είναι κακή είδηση και πώς μας επηρεάζει, μπορεί να υποψιάσει για το φάσμα και την ποικιλία των αντιδράσεων σε ένα πληθυσμό με πιο ειδικές και σύνθετες προϋποθέσεις. Παρόμοιες συστάσεις οφείλουν να είναι κατά το δυνατόν γενικές, διαφορετικά θα παραβλέπουν την ανάγκη εξατομικευμένης προσέγγισης. Μη διστάσετε να ζητήσετε καθοδήγηση από ειδικούς που γνωρίζουν καλά το άτομο με ΔΑ και τις ιδιαιτερότητές του, την ανοχή του στις ματαιώσεις και τις προηγούμενες αντιδράσεις του. Μη ξεχνάτε ότι ο απόηχος της επίδρασης των δυσάρεστων νέων σε εσάς, είναι αναπόφευκτο να επηρεάσει το άτομο με ΔΑ και το να ζητήσετε βοήθεια για τον εαυτό σας μπορεί να είναι εξ ίσου αναγκαίο και βοηθητικό.